به گزارش پایگاه خبری ساخت و ساز هشتم، طراحی پلان ساختمان مسکونی: اگر به خانه‌هایی که در آن زندگی می‌کنیم با دقت بیشتری نگاه کنید، خواهید دید که رعایت نکردن همین اصول ساده چقدر از کیفیت این بناها کم کرده و رعایت کردن این اصول ساده چقدر می‌توانست به افزایش رفاه و آسایش ساکنین این خانه‌ها کمک کند.
همان‌طور که می‌دانید عوامل تأثیرگذار بسیاری در طراحی واحدهای مسکونی نقش دارند. یک معمار توانمند باید بتواند با توجه به الزامات و استانداردهای بنا، بهترین طراحی را مطابق با نیازها و خواسته‌های کارفرما انجام دهد. در ادامه چند نکته کلیدی در طراحی پلان ساختمان مسکونی را بررسی می‌کنیم:
۱- توده گذاری و جانمایی فضاهای داخلی در طراحی پلان ساختمان مسکونی
اولین و شاید مهم‌ترین نکته در طراحی واحدهای آپارتمانی توجه به توده گذاری پلان و جانمایی فضاهای عمومی، نیمه عمومی و خصوصی در پلان است. در ساختمان‌های شمالی که تقریباً تکلیف روشن است و همیشه فضای عمومی اصلی یعنی پذیرایی و در بسیاری موارد علاوه بر پذیرایی آشپزخانه و گاهی هم نشیمن خصوصی مشرف به حیاط می‌باشد که دارای بهترین نور یعنی نور جنوب است. در انتهای زمین هم معمولاً فضاهای خصوصی یعنی اتاق‌خواب‌ها قرار می‌گیرند و نور و تهویه آن‌ها توسط نورگیری که به همین منظور در انتهای زمین قرار می‌گیرد تأمین می‌شود.
اما مشکل اصلی و اشتباهی که اکثر طراحان مرتکب آن می‌شوند در طراحی ساختمان‌های جنوبی اتفاق می‌افتد. همان‌طور که می‌دانید در ساختمان‌های جنوبی از دو جبهه شمال و جنوب نورگیری کامل و بدون مزاحمت انجام می‌شود. در طراحی این‌گونه ساختمان‌ها باید حتماً توجه شود که فضاهای عمومی مثل پذیرایی در انتهای بنا و مشرف به حیاط قرار گیرد تا از نور جنوب بهره‌مند گردد و اتاق‌خواب‌ها در ضلع جنوبی و مشرف به خیابان طراحی گردد.
ازآنجاکه مهم‌ترین و مفیدترین نور در طول روز نور جنوب بوده و در ساختمان‌های جنوبی این نور از سمت حیاط تأمین می‌شود حتماً باید توجه داشت که جانمایی فضاها در پلان به‌گونه‌ای باشد که فضاهای عمومی و آشپزخانه مشرف به حیاط و خواب‌ها مشرف به خیابان باشد. در غیر این صورت در طول روز در اتاق‌ها که عملاً کسی از اتاق‌ها استفاده نمی‌کند بهترین و بیشترین نور طبیعی وجود دارد و قسمت‌های اصلی منزل که عموماً در طول روز بیشتر مورداستفاده قرار می‌گیرند، فاقد نور طبیعی و مستقیم می‌باشند. ضمن اینکه وجود اتاق‌ها در محلی با نور زیاد و مستقیم، سلب آسایش در زمان استفاده از اتاق را به همراه دارد.
۲- کنترل کردن نور در طراحی پلان ساختمان
درست است که نور طبیعی نقش تعیین‌کننده‌ای در کیفیت فضاهای معماری دارد ولی در برخی فضاها نور زیاد و بیش از حد می‌تواند باعث ایجاد مزاحمت و افت کیفیت فضای داخلی گردد. اشتباهی که اکثر طراحان جوان مرتکب آن می‌شوند این است که هر فضایی که به نور مستقیم دسترسی دارد را به‌گونه‌ای طراحی می‌کنند که حداکثر سطح نورگیری را دارد.
این موضوع شاید برای فضایی مثل پذیرایی تا حدودی درست باشد اما برای سایر قسمت‌ها خیر. اتفاقاً در خیلی از موارد باید نور ورودی کنترل شده باشد تا ایجاد مزاحمت نکند. به‌عنوان‌مثال اتاق‌خوابی را در نظر بگیرید که عرض پنجره آن ۳ متر است. آیا در طول شبانه‌روز در این اتاق می‌توان راحت بود؟! مسلماً خیر.
طراح باید با توجه به موقعیت جغرافیایی محل طرح و اطلاع از شرایط و شدت تابش نور خورشید اقدام به طراحی پنجره با عرض و ارتفاع مناسب با مساحت و کاربری فضای داخلی کند. به‌گونه‌ای که نور واردشده دارای شدت بیش از حد نباشد.
در مورد نشیمن خصوصی و TV Room نیز این مسئله کاملاً صدق می‌کند. باید دقت شود که نشیمن از نور مستقیم با شدت زیاد برخوردار نباشد و نور کاملاً کنترل شده به داخل این فضا بتابد.
آشپزخانه قلب هر خانه‌ای است و معمولاً بانوی خانواده زمان زیادی از روز را در آن سپری می‌کند. بحث نورگیری و تهویه مستقیم آشپزخانه بسیار مهم و حیاتی است. اما باید توجه شود که با توجه به وجود وسایل گرمازا مثل اجاق‌گاز، پکیج و حتی یخچال در داخل آشپزخانه و انجام فعالیت‌های روزانه و خسته‌کننده نور مستقیم و زیاد می‌تواند باعث آزردگی و ناراحتی استفاده‌کننده خصوصاً در فصول گرم سال شود. ازای نرو بهتر است که از طراحی آشپزخانه به گون‌های که نور با شدت به آن بتابد خودداری شود.
۳- سیرکولاسیون و روابط فضاهای داخلی
در طراحی پلان ساختمان مسکونی باید به روابط فضاهای داخلی، هم‌جواری و دسترسی آن‌ها بسیار توجه کرد. حتماً باید یک فیلتر در محل ورودی آپارتمان طراحی گردد. این فیلتر علاوه بر اینکه از ورود مستقیم افراد به فضاهای عمومی و خصوصی منزل جلوگیری می‌کند می‌تواند محل مناسبی برای قرارگیری رختکن، کفش کن، سرویس بهداشتی و گاهی ورودی مجزا به آشپزخانه یا نشیمن خصوصی باشد.
آشپزخانه باید در مجاورت فضای ناهارخوری و با قابلیت دسترسی مستقیم از نشیمن خصوصی باشد. پذیرایی در مجاورت ناهارخوری و با حداقل اشراف به آشپزخانه باید طراحی شود. در طراحی پذیرایی دقت شود که استفاده‌کنندگان از این فضا و میهمانان به فضای کار آشپزخانه دید مستقیم نداشته باشد تا کسی که در آشپزخانه مشغول فعالیت است مخصوصاً در زمان حضور میهمان در منزل معذب نباشد.
اتاق‌خواب‌ها باید دارای فیلتر و فضای تقسیم مستقل باشند و به‌گونه‌ای طراحی شود که در اتاق‌ها از سایر فضاهای منزل قابل‌رؤیت نباشد. در مورد سرویس بهداشتی و حمام حتماً دقت شود که این فضاها به‌گونه‌ای طراحی شوند که در ورودی آن‌ها به‌هیچ‌عنوان از هیچ‌کدام از فضاهای پذیرایی، ناهارخوری، نشیمن و آشپزخانه قابل‌رؤیت نباشد.
۴- نقش و جانمایی تراس
وجود تراس در واحدهای آپارتمانی یک ضرورت است. در طراحی تراس باید به نکات زیادی از جمله محل قرارگیری در پلان، بهترین دسترسی و هم‌جواری با فضاهای داخلی، مساحت تراس و جنبه نمایی آن توجه نمود.
بهترین محل قرارگیری تراس در پلان چه در واحدهای شمالی و چه در واحدهای جنوبی مشرف به حیاط و در ارتباط مستقیم با آشپزخانه است. به‌طورکلی تراس‌ها زمانی بهترین عملکرد و کارایی را دارند که مستقیماً از فضای آشپزخانه قابل‌دسترسی باشد. بهتر است ابعاد تراس با توجه به زیربنای ساختمان به‌گونه‌ای باشد که حداقل یک میز صبحانه خوری ۲ نفره در آن قابل جانمایی باشد.
تراس‌ها بنا به نوع طراحی می‌توانند از محل‌های دیگری نظیر، نشیمن، ناهارخوری و اتاق‌خواب‌ها قابل‌دسترسی باشد که در این صورت از کیفیت و کارایی آن تا حد زیادی کاسته می‌شود. به جرئت می‌توان گفت که بدترین موقعیت قرارگیری تراس در واحدهای آپارتمانی در مجاورت پذیرایی و با دسترسی مستقیم از این فضاست.
۵- مساحت و اندازه فضاهای داخلی
فضاهای داخلی هر آپارتمان باید دارای حداقل مساحت استاندارد باشند. در مورد آشپزخانه که قلب تپنده هر خانه‌ای است معمولاً حداقل مساحت آن نباید از ۱۰ درصد زیربنای کل واحد کمتر باشد. به‌طور مثال در آپارتمانی با مساحت ۱۵۰ مترمربع، آشپزخانه‌ای باید مساحتی در حدود ۱۵ مترمربع داشته باشد.
اتاق‌خواب استاندارد جدای از شکل ظاهری اتاق و جداره‌ها که نقش تعیین‌کننده‌ای را در چیدمان و نحوه مبلمان کردن تجهیزات داخل اتاق دارد، حداقل باید دارای مساحت مفید حدود ۱۲ مترمربع باشد.
توجه داشته باشید که این میزان مساحت بدون در نظر گرفتن فضای اشغال‌شده توسط کمدها است. پیشنهاد می‌شود از طراحی اتاق‌های با مساحت کمتر خودداری کنید، مگر با کاربری‌های خاص مثل اتاق کار یا مطالعه. البته بهتر است این اتاق‌ها هم با حداقل مساحت استاندارد طراحی گردند، چراکه ممکن است در آینده‌ای نزدیک، بنا به دلایلی مثل اضافه شدن یک عضو جدید به خانواده، کاربری آن را تغییر داده شود و از آن به عنوان اتاق‌خواب استفاده کنند.
طراح حتماً باید در زمان طراحی، یکی از اتاق‌ها را به عنوان اتاق والدین (مستر) بزرگ‌تر از سایر اتاق‌ها طراحی کند. حداقل فضای استاندارد و کافی برای اتاق‌خواب والدین به علت وجود تجهیزات بیشتر حدود ۱۵ مترمربع است که می‌تواند تا ۳۰ مترمربع و گاهی هم بیشتر طراحی گردد.
- نویسنده : امیر صفایی‌راد
- منبع خبر : راد آرشیتکت
