به گزارش پایگاه خبری ساخت و ساز هشتم، حق عینی چیست؟ حق در اصطلاح حقوقی به معنای امتیازی است که فرد به موجب قانون نسبت به دیگران پیدا می کند. حق از نظر ماهیت به دو نوع تقسیم می شود شامل حق مالی و حق غیر مالی.
حق مالی نیز خود بر دو قسم است؛ حق عینی و حق دینی. حق عینی به معنای حق فرد نسبت به اموال و حق دینی به معنای حق فرد نسبت به افراد دیگر می باشد.
حق عینی چیست؟ یکی از اقسام حق مالی به حساب می آید؛ به معنای حق فرد نسبت به اموال خود می باشد و به موجب آن، فرد می تواند مستقیماً و بدون واسطه از اموال خود استفاده نماید بدون آن که از کسی اجازه بگیرد. بنابراین در صورتی که فردی مالی در تصرف دیگری داشته باشد به موجب حق عینی می تواند آن را مطالبه و استرداد نماید. از جمله حقوق عینی می توان به حق مالکیت، حق انتفاع، حق ارتفاق، حق تحجیر، حق شفعه و حق عینی تبعی وثیقه عینی اشاره نمود.
انواع حق عینی
حق عینی مشتمل بر حق عینی اصلی و تبعی می باشد. حق عینی اصلی به فرد امکان استفاده از مال را به طور کامل می دهد؛ این حق اصالت داشته و تابع هیچ گونه دینی نمی باشد.
حق عینی تبعی به طور مستقیم قابل اجرا نمی باشد و تابع دینی است که برای آن تضمین در نظر گرفته شده است.
بر اساس ماده ۲۹ قانون مدنی انواع حقوق عینی مشتمل بر حق مالکیت، حق انتفاع، حق ارتفاق، حق تحجیر، حق شفعه و حق عینی تبعی می باشد که در ادامه پایگاه خبری ملک هفت به تشریح هر یک از آن ها پرداخته است.
انواع حق عینی: حق مالکیت
حق مالکیت، کامل ترین نوع حق عینی اصلی می باشد. بر اساس ماده ۳۰ قانون مدنی، مالک نسبت به مال خود حق هر گونه تصرف و انتفاع را دارد مگر آنکه قانون استثنائی در نظر گرفته باشد.
به این قانون در حقوق ایران، اصل تسلط نیز گفته می شود. گفتنی است که در صورت تزاحم میان دو اصل تسلیط و لاضرر؛ اصل لاضرر اولویت دارد.
انواع حق عینی: حق انتفاع
حق انتفاع به معنای حقی است که فردی بر عین دیگری دارد تا از منافع آن بهره برداری کند.
شایان ذکر است که مالکیت منفعت با حق انتفاع متفاوت است. در مالکیت منفعت هر ذره از منفعت در تملک صاحب آن ایجاد می گردد اما در حق انتفاع، منفعت به مالک تعلق دارد و صاحب حق می تواند از آن بهره مند شود. بنابراین می توان گفت که در مالکیت منفعت دو مالک وجود دارد؛ یکی مالک عین و دیگری مالک منفعت.
به عنوان مثالی برای روشن شدن تفاوت مالکیت منفعت و حق انتفاع؛ می توان مستأجری را در نظر گرفت که در زمان اتمام مدت اجاره می تواند میوه های باغ را چیده و با خود ببرد اما صاحب حق انتفاع تنها حق استفاده از منافع را دارد و حق مالکیت نسبت به آن ندارد.
انواع حق عینی: حق ارتفاق
حق ارتفاق به معنای حق فردی در ملک دیگری می باشد و به موجب آن، حق تصرف بخش هایی از ملک از صاحب ملک سلب می گردد.
گفتنی است که در خصوص حق انتفاع و حق ارتفاق، موضوع عین در میان است. به عبارت دیگر، محتوا و موضوع حق انتفاع و حق ارتفاق بهره برداری از عین است. با این حال، حق انتفاع عام و حق ارتفاق خاص در نظر گرفته می شود.
یکی از دلایل عام بودن حق انتفاع و خاص بودن حق ارتفاق آن است که حق انتفاع تنها برای اموال غیر منقول در نظر گرفته می شود؛ در حالی که حق ارتفاق برای اموال منقول و غیر منقول به کار برده می شود.
دلیل دوم آن است که در حق انتفاع تنها یک مال وجود دارد؛ در حالی که در حق ارتفاق هم ملک اصلی وجود دارد و هم ملک مجری.
انواع حق عینی: حق تحجیر
حق تحجیر، حقی است به موجب آبادسازی، حصارکشی و دیوارکشی اطراف زمین برای فرد به وجود می آید. این حق از نوع ایقاعی است به این معنا که مشروط به احیاء است؛ بنابراین در صورتی که تحجیر کننده قبل از پایان یافتن کار، آن را رها کند تحجیر در نظر گرفته نمی شود. گفته می شود که فرد در اثر تحجیر صاحب زمین نمی شود بلکه در اثر احیاء آن صاحب زمین می گردد.
انواع حق عینی: حق شفعه
حق شفعه مربوط به زمانی است که مال غیر منقولی میان دو فرد مشترک باشد و یکی از مالکان، سهم خود را بفروشد؛ در این صورت مالک دوم این حق را دارد که مبلغ را به مشتری برگرداند و ملک فروخته شده را به تملک خود در بیاورد. لازم به ذکر است که حق شفعه عمدتاً مربوط به زمین است و حق عینی محسوب می گردد.
حق عینی تبعی وثیقه عینی چیست؟
وثیقه به معنای ضمانت نهادن برای طلب است و به دو نوع تقسیم می شود؛ وثیقه عینی و وثیقه شخصی. وثیقه عینی به مفهوم تضمین طلب با عین مال است، وثیقه شخصی به معنای ضمانت طلب توسط یک فرد می باشد. از جمله وثیقه های شخصی می توان به عقد حواله، ضمان و کفالت اشاره نمود. شایان ذکر است که در خصوص حق عینی تبعی نیز موضوع عین می باشد.
حق عینی تبعی برای طلبکار ایجاد حق مالکیت یا حق انتفاع نمی کند و فرد طلبکار بایستی با مال مورد نظر مانند امین رفتار کند تا در زمان سررسید طلبش را دریافت کند؛ در صورتی که طلبش را دریافت نکرد حق دارد برای فروش آن از طریق مراجع قضایی اقدام نماید. وثیقه عینی را به سه نوع تقسیم می کنند که مشتمل بر وثیقه عینی قراردادی، قضایی و قانونی یا قهری می باشد. در وثیقه عینی قراردادی، فرد مدیون، با بستن یک قرارداد؛ مال خود را به عنوان وثیقه نزد طلبکار قرار می دهد.
در وثیقه قضایی، فرد مدیون به اختیار خود وثیقه قرار نمی دهد بلکه از طریق مراجع قضایی مال بدهکار توقیف می گردد. گفتنی است که وثیقه عینی حق عینی تبعی در نظر گرفته می شود؛ چرا که به تبع یک دین به وجود می آید و با از بین رفتن دین، وثیقه نیز از بین می رود.
- منبع خبر : ملک هفت
