به گزارش پایگاه خبری ساخت و ساز هشتم، یکی از مهم‌ترین عوامل دستیابی به توسعه معماری پایدار در ایران، بهره‌گیری از ساخت‌وساز به‌شمار می‌رود. یکی از اصول اساسی معماری پایدار، هماهنگی با اقلیم است.
بر این اساس قطع ارتباط معماری بومی و نیازهای مدرن از چالش‌های مهم معماری امروز محسوب میشود. معماری بومی ایران در بخش‌های مسکونی و غیرمسکونی و همین‌طور تلفیق این دو در سطح وسیع‌تری به نام شهر، ضمن توجه به مسائل زیباشناختی و حفظ محیط‌زیست، پاسخگوی نیازهای اقلیمی هر منطقه نیز بوده است.
فنون و قواعد به کار رفته در این معماری، بسیاری از مفاهیم نوین در عرصه معماری پایدار را در خود به وضوح دارد که می‌توان با پرداختن به آنها گامی در راستای توسعه پایدار معماری و شهرسازی برداشت. در مطلب پیش‌رو با دکتر «نیما کیوانی» آرشیتکت، پژوهشگر و استاد دانشگاه درباره طراحی و معماری پایدار، ارزش‌های معماری بومی و اقلیمی در دستیابی به معماری پایدار و جایگاه ایران در حوزه ساختمان‌های پایدار، گفتگو کرده ایم.
ساختن آینده‌ای بهتر، رویکرد معماری پایدار است
این معمار و پژوهشگر با بیان اینکه پایداری شامل چندین بخش میشود، می‌گوید: «هدف و رویکرد پایداری ساختن آینده‌ای بهتر برای بشر از نظر مباحث اکولوژیکی، زیست‌محیطی، اقتصادی و اجتماعی است.»
دکتر «نیما کیوانی» با یادآوری اینکه معماری پایدار بحث جدیدی نیست، تصریح می‌کند: »در واقع معماری پایدار در ایران بیشتر تیتری جذاب برای رسانه‌ها و همایش‌ها شده است، اما در عمل در سالیانی که روی این موضوع کار کرده‌ام، شاهد استقبالی جدی از این مسئله نبوده‌ام.»
وی با اظهار اینکه نهایت اتفاقی که در حوزه معماری پایدار روی داده، بسنده کردن به مبحث ۱۹ در حوزه انرژی به عنوان مسئله‌ای بسیار پایه‌ای است، اضافه می‌کند: «درصورتی‌که یکی از شعارهای پایداری، پاسخگویی به نیازهای نسل آینده است؛ یعنی آسیبی به منابع به‌عنوان میراث نسل آینده وارد نشود.»
هیچ اقدامی برای پایداری ساختمان‌ها و معماری پایدار در ایران نشده است
دکتر کیوانی با بیان اینکه در حوزه پایداری در ایران هیچ کاری انجام نداده‌ایم، توضیح می‌دهد: «حتی در حوزه پایداری اجتماعی نیز کاری نکرده‌ایم؛ در مجتمع‌های مسکونی ساخته شده از مسکن مهر بگیر تا بسیاری از پروژه‌های دیگر به کیفیت‌ها و تعاملات اجتماعی به‌عنوان یک علم در حوزه معماری و شهری توجه نشده است.»
این معمار و پژوهشگر با یادآوری اینکه برای پایداری در بحث انرژی نیز کاری در کشور انجام نشده است، اضافه می‌کند: »ساختمان‌ها، جهت‌گیری و نوع مصالح مصرفی، آن چیزی نیست که بحث انرژی را تامین کنند.»
وی با تاکید بر اینکه در مراحل پیشرفته ساختمان‌ها باید تبدیل به ساختمان‌های زیرو انرژی شوند تا بتوانند همه انرژی‌های خود را بدون نیاز به بیرون تامین کنند، می‌گوید: «ما تجربه‌ای را در این خصوص در پروژه‌ای اقامتی به نام Transformable house (خانه‌های تبدیل‌پذیر) در کشور لتونی داشته‌ایم؛ این پروژه زیرو انرژی، باتوجه‌به اقلیم و تغییر فصول باز و بست می‌شد و تغییر شکل می‌یافت.»
به‌گفته دکتر نیما کیوانی، دو پوسته شدن ساختمان باعث می شود که اتلاف انرژی بسیار کمتر شود.
ایران از مزیت آفتابی بودن کشور برای تامین انرژی بهره نمی‌گیرد
وی با اظهار اینکه ایده‌های این‌چنینی در ایران زیاد است، ، یادآور میشود: «هرچند بارها صحبت‌هایی داشته‌ایم، منتها هنوز به صورت عملی چیزی را در مسئولان ندیده‌ام.»
این معمار و استاد دانشگاه با بیان اینکه به واسطه آفتابی بودن ایران، انرژی بسیار ارزان آفتاب را در خدمت داریم، توضیح می‌دهد: »متاسفانه در این حوزه چندان فعال نیستیم درحالی‌که کشورهایی مانند ترکیه یا آلمان که نسبت به ما آفتاب خیلی کمتری دارند، بیشتر برق خود را از این راه‌ها تامین می‌کنند.»
به باور دکتر کیوانی، اگر به این سمت بهره‌گیری از آفتاب برای تامین انرژی برویم، می‌توانیم آینده ایران را بدون نفت بسازیم.
وی همچنین یکی دیگر از شعارهای معماری پایدار را توجه‌به زمینه منطقه بیان می‌کند و می‌گوید: «توجه به زمینه منطقه شامل تکنولوژی‌ها و معماری بومی میشود؛ چیزی که بدون صرف انرژی یا آسیب زیاد به منطقه در همان محل موجود باشد.»
در معماری گذشته ایران، شاهد هم‌سازترین معماری با اقلیم هستیم
دکتر کیوانی با اشاره به وجود نمونه‌های بسیار زیاد از تکنولوژی و معماری بومی در معماری ایران، توضیح می‌دهد: «این نمونه‌ها را در معماری خودمان بسیار زیاد داریم؛ معتقدم که در معماری گذشته حوزه تمدنی ایران که شامل ایران، تاجیکستان، بخش‌هایی از افغانستان و پاکستان، آذربایجان و…. می‌شد، شاهد هم‌سازترین معماری با اقلیم هستیم.»
وی با اظهار اینکه در هیچ‌جای دنیا این حد تکنولوژی در حوزه پایداری دیده نمی‌شود، ادامه می‌دهد: »در جنوب ایران همچون شوشتر یا دزفول، شوادون‌ها (شبستان) را در عمق زمین داریم؛ فضایی با دمای ۱۹ تا ۲۰ درجه سانتی‌گراد که هوای خنک را از آنجا با کانال‌ها به اتاق‌ها منتقل می‌کردند.»
قنات‌ها در مناطق کویری شاهکار مهندسی هستند
دکتر کیوانی در تکمیل توضیح خود اضافه می‌کند: »همچنین در مناطق کویری با بادگیرها باد را می‌کشند و وارد فضای حوضخانه می‌کنند و موجب خنک‌تر شدن زیرزمین می‌شوند؛ دوباره هوای خنک با کانالی وارد اتاق‌ها میشود.»
به باور وی، قنات‌ها در مناطق کویری شاهکار مهندسی هستند که روشی برای استفاده بهینه از منابع آبی است.
این استاد دانشگاه به معماری بومی گیلان نیز اشار ه می‌کند که خود را با مصالح بومی تطبیق داده است: «نوع معماری، غلام گردش‌ها، فاصله‌گرفتن‌ها و… که ایجاد کرده در راستای ساختارهای بومی معماری ایران است که همگی در دسته معماری پایدار قرار دارند.»
معماری پایدار به معنای هایتک بودن نیست
دکتر کیوانی با تاکید بر اینکه معماری پایدار، معماری بسیار هایتک نیست، توضیح می‌دهد: «در معماری پایدار می‌توان معماری بسیاری ساده‌ای داشت، اما از تکنولوژی هم استفاده کرد؛ البته تکنولوژی که آسیب‌زننده به محیط‌زیست نباشد، گازهای گلخانه‌ای تولید نکند و خودش انرژی زیادی نیاز نداشته باشد.»
وی با بیان اینکه تامین انرژی، اصول و مسائل خاص خود را دارد، می‌گوید: »یکی از راهکارها بازگشت به این اصول است، اما نه به این شکل که مانند گذشته ساختمان بسازیم بلکه باید از گذشته بیاموزیم و آنها را تبدیل و به‌روزرسانی کنیم.»
این معمار و پژوهشگر با اشاره به اینکه در ضوابط معماری و شهرسازی، فرقی بین جنوب، شمال و مرکز کشور وجود ندارد، تصریح می‌کند: «بی‌شک قطر دیوار در گیلان و مازندران به خاطر شرجی زیاد و نیاز به سیرکولاسیون، با مناطق کویری مانند یزد و کاشان نباید یکی باشد، اما مباحث ساختمانی نظام مهندسی همه را یکی دیده که اشتباه است.»
دکتر کیوانی تاکید می‌کند: «بی‌شک ابعاد بازشو، نوع چینش پلنی و… در مناطق مختلف باید متفاوت باشد؛ زیرا رعایت این موارد می‌تواند اتلاف انرژی را کم کند.»
لزوم توجه به مصالح‌شناسی منطقه‌ای در داشتن معماری پایدار در ایران
وی برای رفتن به سمت اجرای معماری و ساختمان پایدار، مصالح‌شناسی منطقه‌ای را پیشنهاد می‌دهد و می‌گوید: «اگر چنین مواردی رعایت بشوند و به زبان و معماری مدرن امروز تبدیل شود و تکنولوژی‌های روز نیز در خدمت این حوزه معماری قرار بگیرند، موفق به معماری و ساختمان‌های پایدار دست خواهیم یافت.»
دکتر نیما کیوانی همچنین با تاکید بر اینکه نباید حوزه اجتماعی معماری را فراموش کرد، تصریح می‌کند: «فضاها در ایجاد آرامش در افراد و تربیت ذهن آنها بی‌شک تاثیرگذار است و بزه در آن اجتماع کمتر میشود و شاهد رفتارهای پرخاشگرانه کمتری خواهیم بود و انسان‌های آرام‌تری را به جامعه تحویل می‌دهیم.»
این معمار با بیان اینکه چنین ساختارهایی نیازمند توجه علمی به سیرکولاسیون‌های حرکتی، فضاهای تعاملی، عرصه‌های همگانی و فضاهای سبز است، اضافه می‌کند: «اکنون ما در مبحث بیوفیلیک (زیست‌دوست) دو پروژه را در ایران کار کرده‌ایم؛ بیوفیلیک بر این پایه استوار است که چطور ارتباط مستقیم با طبیعت در فضای کار و زیست در بهبود عملکرد روانی افراد تاثیر دارد.»
به‌گفته وی در این زمینه مقالات زیادی در دنیا وجود دارد، اما متاسفانه در ایران چنین چیزی نیست؛ درحالی‌که چنین مسائل و مواردی است که ایران را به سمت معماری پایدار می‌برد.
ایران فاصله زیادی با معماری پایدار حاکم در د نیا دارد
دکتر کیوانی با اظهار تاسف از اینکه فاصله بسیار زیادی بین آن چیزی که امروز در دنیا مطرح است با آنچه ایران پی گرفته، می‌گوید: «به نظرم این فاصله را می‌توان طی پنج تا شش سال برنامه‌ریزی و همت واقعی و عملی نه فقط در حرف، برطرف کرد.»
وی در تکمیل توضیح خود اضافه می‌کند: »اما چون ما نفت و انرژی ارزان داریم هنوز به این الزام نرسیده‌ایم و چشم‌های خود را به واقعیت‌ها بسته‌ایم.»
دکتر کیوانی همچنین با بیان اینکه ایران با بحران جدی در حوزه آب روبه‌رو است، هشدار داد: «ایران در آینده با بحران بزرگ زمین‌های فرو نشسته درنتیجه خالی شدن منابع آبی روبه‌رو خواهیم شد؛ بسیاری از شهرهای ایران در ۳۰ تا۴۰ سال آینده در صورت تامین نشدن آب مورد نیازشان، ممکن است به ناچار خالی از سکنه شوند.»
این استاد دانشگاه با تاکید بر اینکه باید به این بحران‌های بسیار جدی توجه شود، می‌گوید: «اگر در مسیر رسیدن به معماری پایدار به‌طور جدی گام برداریم، بسیار سریع به نتیجه می‌رسیم زیرا متخصصان خوبی داریم؛ فقط باید تکنولوژی‌هایی را بومی‌سازی کنیم، اما همتی نیست و بدون همت این داستان تا ۱۰۰ سال دیگر به نتیجه نمی‌رسد.»
لزوم داشتن رویکرد اجرایی نسبت به مباحث مطرح شده در همایش‌ها
وی با اشاره برگزاری پنجمین همایش ساختمان پایدار درباره نقش اینگونه همایش‌ها نیز تصریح می‌کند: «اینگونه همایش‌ها خوب هستند، اما مشکل این است در این حوزه کاری از دست کارشناسان به‌تنهایی بر نمی‌آید بلکه باید موارد مطرح شده در همایش‌ها رویکرد اجرایی بگیرند.»
به باور دکتر کیوانی این امر نیازمند این است که مسئولان ذی‌ربط تصمیمات جدی بگیرند؛ البته این موضوع فقط به سازمان نظام مهندسی و شهرداری باز نمی‌گردد بلکه سازمان‌هایی همچون محیط‌زیست، سازمان مسکن و شهرسازی، وزارت نفت و… نیز مرتبط است.
- منبع خبر : صما
